KKTC Merkez Bankası tarafından hazırlanan ve dünya ekonomisinin genel görünümüne, KKTC ekonomisi ve bankacılık sektörü ile ilgili en güncel istatistiki verilere ve değerlendirmelere yer verilen 2024 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin bülteni yayımladı.

İlk dokuz aylık bütçe açığı 4.377,2 milyon TL seviyesinde gerçekleşirken, bütçe açığında, Taşınmaz Mal Komisyonu kararları uyarınca yapılan ödemelerin, önceki yıla göre önemli miktarda artış göstererek, 2,9 milyar TL’ye ulaşması da etkili oldu.

KKTC Merkez Bankası İdare Merkezi Başkanı Rifat Günay’ın imzasıyla yayımlanan bültende, “KKTC Bankacılık Sektörü Gelişmeleri”, “KKTC Turizm Gelişmeleri”, “KKTC Enflasyon Gelişmeleri”, “KKTC Bütçe Gelişmeleri” başlıklarında değerlendirmeler yapıldı.

-KKTC Bankacılık Sektörü Gelişmeleri

Bültene göre, bankacılık sektörünün aktif toplamı, 2024 yılının Eylül ayı sonunda haziran ayına göre yüzde 11,25 artarak 302.195,2 milyon TL’ye yükseldi.

2024 yılı Eylül ayı itibarıyla sektörün brüt krediler toplamı 121.380,9 milyon TL, mevduat toplamı ise 240.724 milyon TL oldu.

2024 yılının üçüncü çeyreğinde, sektörün aktif toplamı içerisindeki en büyük pay, yüzde 40,17 ile brüt kredilere ait…

Brüt kredileri sırasıyla yüzde 31,56’lık payla nakit ve nakit benzeri kalemler, yüzde 18,26’lık payla MDC ve yüzde 10,01’lik payla diğer aktifler kalemi takip ederken, bir önceki yılın aynı dönemine göre brüt kredilerde yüzde 50,05 artış oldu.

2024 yılı Eylül ayı itibarıyla, pasif toplamının yüzde 79,66’sını mevduat, yüzde 9,67’sini öz kaynaklar, yüzde 4,89’unu bankalara borçlar ve yüzde 5,78’ini ise diğer pasifler oluşturdu.

2024 yılı Eylül ayı itibarıyla 82.392,4 milyon TL olan işletme kredileri kredi türleri içerisinde ilk sırada, 20.289,5 milyon TL olan tüketici kredileri ise ikinci sırada yer aldı. 2024 yılı Eylül ayı itibarıyla mevduatın yüzde 78,4’ü YP, yüzde 21,6’sı TP cinsinden olurken, TGA hariç TP mevduatın krediye dönüşüm oranı yüzde 69,97, YP mevduatın krediye dönüşüm oranı ise yüzde 42,6 olarak gerçekleşti.

Bankacılık sektörünün öz kaynakları 2024 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 102,73 artış göstererek 29.226,9 milyon TL seviyesinde gerçekleşti.

-KKTC Turizm Gelişmeleri

Hava ve deniz yolu ile ülkeye gelen yolcu sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre, 2024 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 11,4 artış göstererek 611.700 oldu. 2023 yılının üçüncü çeyreğinde, kara kapılarından ülkeye giren KKTC uyruklular hariç kişi sayısı 1.539.359 iken 2024 yılının aynı döneminde bu rakam yüzde 11,39 gerileyerek 1.364.071’e düştü. 2024 yılının üçüncü çeyreğinde kara kapılarından girişlere bakıldığında Güney Kıbrıs uyruklu kişilerin 763.654’e, diğer ülke vatandaşlarının girişlerinin ise 600.417’ye düştüğü görüldü. 2024 yılı üçüncü çeyreğinde KKTC vatandaşlarının kara kapılarından çıkış sayısı, 2023 yılı aynı dönemine göre yüzde 18 artış göstererek 785.350 oldu.

2024 yılı ilk  dokuz ayı itibarıyla bu sayı 2023 yılı ilk dokuz ayına göre yüzde 15,6 artış gösterdi ve 2.162.198’e ulaştı.

-KKTC Enflasyon Gelişmeleri

2024 yılı üçüncü çeyreğinde KKTC’de bir önceki aya göre enflasyon oranları, temmuz, ağustos ve eylül aylarında sırasıyla yüzde 3,51, yüzde 3,28 ve yüzde 2,53 olarak gerçekleşti. 2024 yılı üçüncü çeyreğinde, bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık enflasyon oranları, temmuz ayında yüzde 72,51, ağustos ayında yüzde 64,75 ve eylül ayında ise yüzde 63,57 olarak gerçekleşti. 2024 yılı Eylül ayında yıllık fiyat artışının en yüksek olduğu harcama grupları sırasıyla, yüzde 104,87 ile eğitim, yüzde 97,36 ile haberleşme, yüzde 86,66 ile çeşitli mal ve hizmetler ve yüzde 74,86 ile sağlık kalemleri oldu.

2024 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 29,92 ile en düşük artışı yaşayan kalem ulaştırma oldu.

-KKTC bütçe gelişmeleri

2024 mali yılının üçüncü çeyreğinde bütçe gelirleri 20.026,8 milyon TL ve bütçe giderleri 20.883,7 milyon TL olarak gerçekleşti.

2023 yılının üçüncü çeyreğinde 1.586,8 milyon TL fazla veren bütçe, 2024 yılının aynı döneminde 856,9 milyon TL açık verdi. 2024 yılı ilk dokuz ayında bütçe gelirleri toplamı önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 102,9 artış göstererek 49.352,2 milyon TL seviyesine, bütçe giderleri ise yüzde 134,1 artış göstererek 53.729,4 milyon TL seviyesine yükseldi.

İlk dokuz aylık bütçe açığı ise 4.377,2 milyon TL seviyesinde gerçekleşti. İlk dokuz ayda gerçekleşen bütçe açığında, Taşınmaz Mal Komisyonu kararları uyarınca yapılan ödemelerin, önceki yıla göre önemli miktarda artış göstererek, 2,9 milyar TL’ye ulaşması da etkili oldu.

2024 yılının üçüncü çeyreği içerisinde Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ihracı yoluyla toplam 203,7 milyon TL borçlanıldı, 293,8 milyon TL DİBS geri ödemesi yapıldı ve böylece 90,1 milyon TL net borç geri ödemesi gerçekleştirildi. Söz konusu borçlanmaların 136,2 milyon TL’si Toprak Ürünleri Kurumu (TÜK) için, 67,5 milyon TL’si Cypfruvex İşletmecilik Ltd. için gerçekleştirildi.

2024 yılının üçüncü çeyreğinde Merkez Bankası tarafından Maliye Bakanlığı’na 473,1 milyon TL tutarında kısa vadeli avans kullandırıldı. DİBS ve KVA yolu ile oluşan toplam iç borç stoku 2023 yılsonunda 865,5 milyon TL iken, 2024 yılı üçüncü çeyreği sonunda 5.983,4 milyon TL oldu.

Başbakan Ünal Üstel, İstanbul’da Türkiye Milli Savunma Bakanlığı tarafından Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi komutanlığında hazırlanan ‘Kıbrıs Barış Harekatının 50 Yılı Fotoğraf Sergisi’nin açılışına katıldı.

Başbakan Üstel’e açılışta, Türkiye Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Kültür Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak eşlik etti.

Başbakan Üstel, serginin açılışından dolayı Yaşar Güler, Mehmet Nuri Ersoy ve emeği geçenlere teşekkür etti.

Kıbrıs Türk Halkının büyük bir varoluşu mücadelesi verdiğini
hatırlatan Üstel, varoluş mücadelesinin kıbrıs Türk halkının her zaman güvendiği ve etle tırnak gibi olduğu Anavatan Türkiye ile birlikte verildiğini söyledi.

Başbakan Üstel, her türlü baskı ve ekonomik ambargoya rağmen Kıbrıs Türkü’nün Türkiye Cumhuriyeti ile iyi ilişkiler içerisinde varoluş mücadelesini sürdürdüğünü vurguladı.

Bugün İsrail Filistin savaşının devam ettiğine dikkati çeken Üstel, “bir yılını aşan bu savaşta bombalar her gün yağıyor. Çoluk çocuk 45000 e yakın insan ölüyor. Hala daha BM sessiz bakıyor, Güvenlik Konseyi seyrediyor. AB seyrediyor. bir tek ses çıkaran yine Türkiye. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan her platformda dünyaya çağrı yapıyor. Ama baktığımız zaman devam eden harp oradaki insanları birer birer yok edene kadar devam edeceğe benziyor” dedi.

Aynı zulmü, işkenceyi, ambargoyu, soykırımı Kıbrıs Halkı’nın da yaşadığını anımsatan Üstel, “bize bunlar uzak değil, Yine BM seyretti, Güvenlik Konseyi seyretti ve bütün bunlara rağmen problemli olan bir yeri AB bünyesine aldı ve hala daha seyrediyor” dedi.

Kıbrıs Türkü’nün Filistin’den bir farkının olduğuna dikkati çeken Üstel, Kıbrıs Türkü’nün yanında her zaman Türkiye olduğunu vurguladı. 

Üstel, “bizim Anavatanımız Türkiye vardı, bizim Türk askeri komutanlarımız vardı. Mehmetçiğimiz vardı. her platformda imdadımıza yetiştiler, bizimle birlikte hareket ettiler, bütün zulümlere karşı 20 Temmuz 1974 Barış Harekatı’yla Kıbrıs Türkü özgürlüğüne kavuştu. Barış Harekatıyla sadece Kıbrıslı Türkler değil Kıbrıslı Rumlar da özgürlüğüne kavuştu. Türkiye Cumhuriyeti Rum tarafına da barış getirdi” dedi.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın BM Genel Kurul toplantılarındaki Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti çağrısını hatırlatan Üstel,” KKTC’yi tanıyın çağrısının hemen akabininde TDT’ye gözlemci üye olduk ve hedefimiz tam üyelik ve bu uğurda yolumuza devam ediyoruz “şeklinde konuştu.

Başbakan Üstel, daha sonra  Türkiye Milli Savunma Bakanı Güler,  Kültür Turizm Bakanı Ersoy ve komutanlar  ile sergiyi gezdi.

Başbakan Üstel, bandonun söylediği Kıbrıs şarkılarına da eşlik etti.

Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Gazimağusa’da iki taraflı Kültürel Miras Teknik Komitesi tarafından koruma çalışması tamamlanan ve çalışma yapılması planan eserler ile şehitlikleri ziyaret etti.

Cumhurbaşkanlığı’ndan verilen bilgiye göre, ziyaretler sırasıyla Canbulat Burcu, Akkule ve Çifte Mazgal’a  yapıldı.

Cumhurbaşkanı Tatar, 2025 yılı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu döneminden kalma tarihi Kertikli Hamamı ve Karpaz (Diamante) Burcu’nda da Komite tarafından koruma çalışması yapılacağını duyurdu.

Cumhurbaşkanı Tatar, kültürel miras alanında yapılan tüm çalışmaların Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin çağdaş bir devlet olarak adanın kültür mirasına atfettiği önemin en somut göstergelerinden birini oluşturduğunu vurgulayarak, Komitenin, iki taraf arasında iş birliği kültürünün gelişmesine katkılarından memnuniyetini dile getirdi.

Cumhurbaşkanı Tatar,  iş birliğinin ortak fayda olan diğer alanlara da yansımasını beklediğini,  adada olumlu bir havanın oluşabilmesi için de bu tür ortak çalışmaların önem taşıdığını belirtti ve Komiteye teşekkürlerini iletti.

Ziyarette, Tatar’a, Güven Yaratıcı Önlemler ve Teknik Komiteler Koordinatörü Müdür/Temsilci Seniha Birand Çınar ile İki Taraflı Kültürel Miras Teknik Komitesi Eş Başkanı Ali Tuncay ve Gazimağusa Belediyesi’nden temsilciler eşlik etti.

İki Taraflı Kültürel Miras Teknik Komitesi, ülkedeki tarihi eserlerin yanı sıra Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde bulunan Osmanlı/Türk eserlerinde de çalışmalar yürütüyor.