Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Coğrafya Bölümü Beşerî İktisadi Coğrafya Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Somuncu, 2024 Küresel Su İzleme Raporu’nda yer alan öngörüler doğrultusunda bu yıl Güney Amerika’nın kuzeyi, Güney Afrika ve Asya’nın bazı bölgelerinde kuraklığın artabileceğini, Afrika Saheli ve Avrupa gibi daha nemli bölgelerin ise artan sel riskiyle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Dünyanın birçok ülkesinden üniversiteler ve araştırma kuruluşlarının bir araya gelerek oluşturduğu Su İzleme Ağı adlı konsorsiyum tarafından yayımlanan 2024 Küresel Su İzleme Raporu’nda, geçen yılın iklim ve hava olayları açısından aşırılıklar yılı olduğu belirtildi.
Raporda, daha yoğun sellerin, uzun süreli kuraklıkların ve rekor kıran sıcaklıkların suyu etkilediğine ve bu durumun su ile ilgili afetlerden kaynaklanan yaşam, altyapı ve ekosistem risklerini artırdığına dikkat çekildi. Suyla bağlantılı afetler geçen yıl 8 bin 700’den fazla kişinin ölümüne neden olurken 40 milyon insan yer değiştirmek zorunda kaldı.
Suyla bağlantılı afetlerin en çarpıcı örnekleri arasında Afganistan ve Pakistan’da 1084 kişinin hayatını kaybettiği ve 1,5 milyon kişinin yer değiştirmek zorunda kaldığı sel felaketi ile Güneydoğu Asya ve Çin’i etkileyen ve 844 kişinin yaşamını yitirdiği Typhoon Yagi Tayfunu gösterildi.
AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Somuncu, geçen yıl kurak ayların sayısının arttığını, son yıllarda yaygın olan bu durumun, 2024’te, rekor düzeyde düşük yağışlı ayların yaşandığı 1995-2005 baz dönemine göre, yüzde 38 daha fazla kurak ayın yaşanmasıyla sonuçlandığını kaydetti.
– Kuraklıktan ve aşırı yağıştan etkilenen bölgeler
Somuncu, “2024 yılında küresel kara alanındaki ortalama yıllık yağış miktarı 798 milimetre. Küresel yağış miktarında yılda 0,65 milimetrelik, istatistiksel açıdan anlamlı bir düşüş eğilimi var. Bu verilerden hem yüksek yağışın hem de kuraklığın daha aşırı hale gelmeye başladığını söyleyebiliriz. 2024 yılında rekor düzeyde yüksek 24 saatlik yağış ekstremleri yüzde 52 daha sık meydana geldi.” diye konuştu.
2024’te rekor ve rekora yakın sıcaklıkların yağış eksikliğiyle birleşmesinin birçok bölgede şiddetli kuraklığa yol açtığını bildiren Somuncu, “Doğu Ukrayna’nın bazı bölümleri ile Rusya, 2024’ü ortalamadan çok daha kuru geçirdi. Kanada’nın büyük bir bölümünden ABD’nin batısı ve Meksika’nın bazı bölgelerine kadar uzanan alanlarda ortalamanın altında yıllık yağış meydana geldi. En geniş ve ortalamadan çok daha kuru koşullar Güney Amerika ve özellikle Brezilya’nın büyük bölümlerinde, Bolivya ve Peru’da meydana geldi ve bu bölgelerdeki birçok yerde kayıtlardaki en kurak yıl yaşandı.” dedi.
Buna karşılık, rekor ve rekora yakın yağış koşullarının yaygın olduğu Afrika Saheli’nin büyük bir bölümünü içeren bölgelere anormal derecede yüksek yağış düştüğünü aktaran Somuncu, Kazakistan’ın büyük bir kısmı ve Orta Rusya’nın da aralarında bulunduğu Orta Asya, Doğu Moğolistan ve Kuzeydoğu Çin’de ortalamanın çok üzerinde rekor düzeyde yağış koşulları yaşandığına dikkati çekti.
– “Yükselen deniz yüzey suyu sıcaklığı daha yoğun sağanaklara neden oldu”
Tropikal siklonların, özellikle ABD ve Güneydoğu Asya’da 520 milyar doları aşan ekonomik zarara yol açtığını belirten Somuncu, bu durumun tropikal siklonları 2024’ün en maliyetli felaketi haline getirdiğinin altını çizdi.
2024’teki deniz yüzeyi sıcaklıklarının Orta ve Kuzey Atlantik Okyanusu’nun büyük bölümünde, Hint Okyanusu’nun kuzey yarısının çoğunda ve Batı Pasifik Okyanusu ile Güney Okyanusu’nun bazı kısımlarında rekor sıcaklıklarda olduğunu anlatan Prof. Dr. Somuncu, şöyle devam etti:
“Yükselen deniz yüzeyi sıcaklıkları Yagi Tayfunu gibi tropikal siklonları ve Amazon Havzası ile Güney Afrika’daki uzun süreli kuraklıkları yoğunlaştırdı. Küresel ısınma ayrıca Boris Fırtınası ve şiddetli tropikal Tami Fırtınası’nın da kanıtladığı gibi daha yoğun sağanak yağışlara ve daha yavaş hareket eden fırtınalara neden oldu.”
2024 yılının en sıcak yıl olarak kayıtlara geçtiğini ve Haziran 2023’ten Temmuz 2024’e kadar 14 ay boyunca rekor sıcaklıklar yaşandığını hatırlatan Somuncu, eylül ayından itibaren yılın geri kalanında aylık sıcaklıkların 2023 kayıtlarının biraz altında kaldığını anlattı.
– “Sahel ve Güney Afrika’da 30 milyondan fazla insan yer değiştirdi”
Sel ve kuraklığın Afrika’nın farklı bölgelerini etkilediğine ve şiddetli kuraklığın Amazon Havzası’nı etkisi altına aldığına değinen Somuncu, yüzey suyu kapsamının, göl hacimlerinin, toprak ve yer altı suyu depolama değişikliklerinin Sahel bölgesi ve Doğu Afrika’da su baskınlarına neden olduğunu vurguladı.
Prof. Dr. Mehmet Somuncu, Sahel bölgesindeki nehir taşkınları ve Güney Afrika’daki kuraklığın 30 milyondan fazla insanı yerinden ettiğini, Güney Afrika’da mahsul üretiminin yarı yarıya azaldığını ve geniş bölgelerdeki gıda güvensizliğini daha da kötüleştirdiğini dile getirdi.
İklimle ilgili su ve vektör kaynaklı hastalıkların görülme sıklığının tüm bölgelerde artmasının beklendiğine ve tatlı su ekosistemlerinde önemli hasarların sıklığının ve giderek geri döndürülemez kayıpların artacağına dikkati çeken Somuncu, konuşmasını şöyle tamamladı:
“2025’e yönelik görünüm, artan riskler gösteriyor. Mevsimsel iklim tahminleri ve mevcut havza koşulları Güney Amerika’nın kuzeyi, Güney Afrika ve Asya’nın bazı bölgelerinde kuraklıkların potansiyel olarak kötüleşebileceğine işaret ediyor. Afrika Saheli ve Avrupa gibi bölgeler artan sel riskiyle karşı karşıya kalabilir. İklim değişikliği ani seller, sıcak hava dalgaları ve orman yangınları gibi aşırı olayların her yerde daha olası hale gelmesine neden oluyor.”
Kıbrıs2 yıl önce
Kıbrıs2 yıl önce
Kıbrıs2 yıl önce
