Harvard Tıp Fakültesi’nde yürütülen ve Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, lityum elementinin Alzheimer hastalığı ve beyin yaşlanmasıyla mücadelede kritik bir rol oynayabileceğini ortaya koydu.

Lityum, tıpta uzun süredir bipolar bozukluk ve depresyon tedavisinde kullanılan bir ruh hali dengeleyici olarak biliniyor.

Ancak araştırmacılar, bu metalin vücutta doğal olarak çok küçük miktarlarda bulunduğunu ve C vitamini ya da demir gibi temel bir element olarak hücresel işleyişte rol oynadığını ilk kez kanıtladı.

Araştırmada, normal farelerin diyetinden lityum çıkarıldığında beyinlerinde iltihaplanma, nöronal hasar ve Alzheimer benzeri yapısal değişiklikler geliştiği gözlemlendi. Alzheimer’a yatkın genetik farelerde ise amiloid plaklar ve hafıza kaybı daha hızlı ilerledi.

Araştırmayı yürüten Profesör Bruce Yankner, “Bu veriler Alzheimer’ın temelinde yatan mekanizmayı anlamada önemli bir adım olabilir,” dedi.

Plaklar lityumu emiyor, beyin kendini temizleyemiyor
Araştırmaya göre, Alzheimer hastalarının beyinlerinde biriken amiloid beta plakları, lityum moleküllerini tutarak mikroglia adı verilen bağışıklık hücrelerinin bu zararlı proteinleri temizlemesini engelliyor. Bu durum, beynin kendi çöp temizleme sisteminin çökmesine neden oluyor.

Yankner ve ekibi, plaklara bağlanmayan özel bir lityum formu olan lityum orotatı farelere verdiklerinde, amiloid plaklar ve hafıza kaybında gerileme gözlemledi. Lityum verilen fareler, labirent testlerinde tekrar başarı göstermeye başladı.

İnsan beyinlerinde de lityum eksik
Rush Üniversitesi’nden sağlanan insan beyin örnekleri üzerinde yapılan analizlerde, Alzheimer hastalarında düşük lityum seviyeleri tespit edildi. Bu bulgu, Massachusetts General Hospital, Duke ve Washington Üniversitesi’ndeki diğer beyin bankalarında da doğrulandı.

Yankner, “İlk başta bu sonuca biz bile şüpheyle yaklaştık, çünkü beklenmiyordu,” dedi. Ancak farklı kaynaklarda aynı sonucun çıkması, lityum eksikliğinin Alzheimer ile güçlü bir ilişkisi olduğunu gösterdi.

Lityum doğal olarak hangi besinlerde var?
Bilim insanlarına göre lityum, düşük dozlarda doğal yolla vücuda alınabiliyor. En zengin kaynaklar arasında:

Koyu yeşil yapraklı sebzeler

Kuruyemişler

Baklagiller

Kimyon ve zerdeçal gibi baharatlar

Mineralli doğal sular

Yankner, bu yiyeceklerin uzun vadeli beyin sağlığı üzerindeki etkisinin belki de içerdikleri lityum sayesinde olduğunu ifade etti.

Uzmanlar uyarıyor: Takviye kullanmayın
Araştırmacılar, umut verici sonuçlara rağmen farelerde kullanılan lityum dozlarının insanlar için uygun olmadığını vurguladı.

Lityum orotat içeren fare tedavileri, bipolar bozuklukta kullanılan dozların yaklaşık binde biri düzeyindeydi.

“Fare bir insan değildir. Kimse bu araştırmaya dayanarak kendi başına lityum almamalı” diyen Yankner, klinik deneylerin başlaması gerektiğini belirtti.

ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) tarafından finanse edilen çalışmanın, Alzheimer tedavisinde yeni nesil, düşük doz lityum temelli stratejilerin önünü açabileceği düşünülüyor.

Bulgaristan’ın güneyindeki Sakar Dağı bölgesinde 30 bin dönümlük alana yayılan yangınla mücadele sürüyor.

Atılan izmaritten çıktığı tahmin edilen ve 2 gündür süren yangını söndürme çalışmalarını koordine eden Hasköy Bölge Valisi Stefka Zdravkova, yaptığı basın açıklamasında, gündüz çıkan şiddetli sıcak rüzgarın çalışmaları olumsuz etkilediğini belirtti.

Zdravkova, yangının dün uluslararası Meriç Otoyolu’nu ve hatta yanından akan Meriç Nehri’ni aştığını ve bundan dolayı otoyolun bir bölümünün geçici olarak trafiğe kapatıldığını söyledi.

Trafik polisleri, Türkiye’deki tatillerinden dönüp Avrupa ülkelerine gidenlerin yoğun olduğu bir dönemde, otoyolun Harmanlı ile Lyubimets kasabaları arasındaki bölümündeki trafiği birkaç saatliğine başka güzergahlara yönlendirdi.

Bölgede 4 yerleşim yerinde kısmi afet durumu ilan edildi.

Bir kısmı Sakar Dağı’nın ulaşımı güç bölgeleri de dahil 30 bin dönüm alana yayılan yangına, Bulgaristan Silahlı Kuvvetleri’ne ait 2 helikopter ve İsveç’ten gönderilen 2 uçakla müdahale ediliyor. Söndürme çalışmalarına 17 itfaiye aracıyla çok sayıda personel ve gönüllü yardım ediyor.

Instagram, kullanıcıların arkadaşlarıyla daha fazla etkileşim kurmasını amaçlayan yeni özellikler paketini duyurdu.

Meta tarafından yapılan açıklamaya göre, bu güncelleme ile gönderi ve reels paylaşımı, konum haritası ve Reels için arkadaş sekmesi tüm dünyada kullanıma açıldı.

Artık gönderi ve reels’ler yeniden paylaşılabiliyor
Instagram, kullanıcıların artık başkalarının herkese açık gönderi ve reels’lerini kendi profillerinde yeniden paylaşmasına izin veriyor. Paylaşım yapılan içeriklerde orijinal içerik üreticisinin adı mutlaka görünecek.

Meta, “Yeniden paylaşılan içerikler, arkadaşlarınızın ve takipçilerinizin akışlarında önerilecek. Ayrıca profilinizde ayrı bir sekmede saklanacak,” açıklamasını yaptı.

Konum paylaşımı özelliği: Instagram Harita
Instagram artık kullanıcıların son aktif konumlarını isteğe bağlı olarak arkadaşlarıyla paylaşmasına olanak tanıyor.

Bu harita üzerinden, arkadaşlarınızın veya içerik üreticilerin nerelerden paylaşım yaptığını da görebiliyorsunuz.

Özellik varsayılan olarak kapalı geliyor ve yalnızca kullanıcı izin verirse aktif hale geliyor.

Konum paylaşımı istenildiği anda kapatılabiliyor.

Reels’a “Arkadaşlar” sekmesi
Instagram, Reels kısmına yeni bir “Arkadaşlar” sekmesi ekledi. Bu sekmede, arkadaşlarınızın etkileşimde bulunduğu herkese açık içerikleri görebileceksiniz.

Özellik 2025’in başında test edilmeye başlamıştı. Artık küresel olarak tüm kullanıcılara açıldı.

Sekmeye, Reels ekranının üst kısmından ulaşılabiliyor. Kullanıcılar, bu sekmede nelerin gösterileceğini kendi ayarlarıyla kontrol edebilecek.