Bakanlar Kurulu, 14 Nisan 2022’de Ankara’da imzalanan “2022 Yılı Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması”nı ve eklerini Resmi Gazete’de yayımladı ve Cumhuriyet Meclisi’nin bilgisine sunulmasına karar verdi.

Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ile dönemin KKTC Başbakanı Faiz Sucuoğlu’nun imzalarını taşıyan anlaşma uyarınca, KKTC mali disiplin çerçevesinde, kamu maliyesi için gelir artırıcı ve gider azaltıcı tedbir, reform ve yasaları hayata geçirerek, cari bütçe açığını Anlaşma süresince azaltmayı taahhüt ederken; Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti KKTC’ye 3 milyar 200 milyon TL’ye kadar olmak üzere Türk Lirası cinsinden hibe yardımında; 1 milyar 50 milyon TL’ye kadar da kredi yardımında bulunacak.

Hibe yardımları çerçevesinde altyapı yatırım ve reel sektör projelerine toplam 2 milyar 164 milyon TL; faaliyet ödeneklerine toplam 96 milyon TL; Savunma ödeneklerine toplam 940 milyon TL destek sağlanacak.

Kredi yardımları ise Kamu Sektörü (Cari Bütçe Açığına Katkı) için toplam 500 milyon TL; Kamu Sektörü (Diğer) için toplam 100 milyon TL; Reform Destekleme Ödeneği olarak da 450 milyon TL olmak üzere toplam 1 milyar 50 milyon TL ‘ye kadar olmak üzere Türk Lirası cinsinden ABD Doları karşılığı olacak.

Anlaşmanın tam metni şöyle:

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti, aralarındaki iktisadi ve mali işbirliğinin aşağıdaki şartlarda sürdürülmesi hususunda anlaşmışlardır.

İşbu Anlaşmanın uygulama ve yürütülmesinde, iki ülke arasındaki işbirliği çerçevesini ortaya koyan amaç ve politikaların yer aldığı Ek-1 ‘deki “Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İşbirliği Çerçeve Belgesi” esas alınır.

I- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti;

1. İşbu Anlaşmanın eki “Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İşbirliği Çerçeve Belgesi Eylem Planı”nda (Ek-2) yer alan reform ve eylemleri gerçekleştirmeyi,

2. Mali disiplin çerçevesinde, kamu maliyesi için gelir artırıcı ve gider azaltıcı tedbir, reform ve yasaları hayata geçirerek, cari bütçe açığını Anlaşma süresince azaltmayı taahhüt etmiştir.

II- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti;

İşbu Anlaşmaya ekli tabloda (Ek-3) detayları verildiği üzere;

1. 3.200.000.000 TL’ye kadar olmak üzere Türk Lirası cinsinden hibe yardımında bulunmayı. Bu kapsamda;

A. Altyapı Yatırım ve Reel Sektör Projelerine toplam 2.164.000.000 TL

B. Faaliyet ödeneklerine toplam 96.000.000 TL

C. Savunma ödeneklerine toplam 940.000.000 TL

2. 1.050.000.000 TL ‘ye kadar olmak üzere Türk Lirası cinsinden ABD Doları karşılığı kredi yardımında bulunmayı. Bu kapsamda;

A. Kamu Sektörü (Cari Bütçe Açığına Katkı) için toplam 500.000.000,00 TL

B. Kamu Sektörü (Diğer) için toplam 100.000.000,00 TL

C. Reform Destekleme Ödeneği olarak toplam 450.000.000,00-TL

3.II/l. maddesinde yer alan hibe yardımları kapsamında “Altyapı ve Reel Sektör için Mali İşbirliği Aracı (ARMA) Projeleri”, “Ankara Kaynaklı Projeler” ve “Faaliyetler” ile Il/2. maddesinde yer alan kredileri “İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması Usul ve Esasları” (Ek-4) çerçevesinde kullandırmayı,

4. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümetinin ihtiyaç duyacağı alanlarda kamu görevlileri aracılığı ile teknik yardım sağlamayı, aşağıdaki “III- Diğer Hususlar” başlığı altında belirlenen hususların gözetilmesi kaydıyla taahhüt etmiştir.

111- Diğer Hususlar

1. Türkiye Cumhuriyeti tarafından taahhüt edilen hibe ve kredi tutarlarının tertipler arasındaki dağılımı Türkiye Cumhuriyeti Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’na göre Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ilgili Bakanlık ve Kurumların bütçesine konularak belirlenir.

2. İşbu Anlaşmanın dışında yapılacak diğer yardımlar, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti veya iki ülkenin ilgili Bakanlıkları arasında protokol imzalanmak suretiyle yapılır. Ancak söz konusu yardımlar işbu Anlaşmanın amaçlarına aykırı olamaz.

3. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne, Türkiye Cumhuriyeti iç mevzuatı, uluslararası anlaşma, protokol ve benzeri diğer düzenlemeler gereği; merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri tarafından her türlü yardım, hibe, kredi ve benzeri nitelikte aktarılan tüm kaynaklar, yapılan harcamalar ve yürütülen projeler, ilgili idareler tarafından Türkiye Cumhuriyeti Kıbrıs İşleri Koordinatörlüğüne bildirilir ve Koordinatörlük tarafından kurulacak bir sistem içerisinde takip edilir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Teknik Heyeti tarafınca da bilgilerin karşılıklı teyidi açısından benzer bir sistem kurularak işletilir. Sisteme işlenecek bilgilerin içeriği, bildirme usulü ve bildirilme dönemlerini belirlemeye Türkiye Cumhuriyeti Kıbrıs İşleri Koordinatörlüğü ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Teknik Heyeti yetkilidir.

4. Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği (KEİ) Ofisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Teknik Heyeti ile istişare içerisinde, Anlaşma eki “Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İşbirliği Çerçeve Belgesi Eylem Planı”nda (Ek-2) yer alan eylemlerdeki ve işbu Anlaşmanın 1/2. maddesindeki gelir artırıcı ve gider azaltıcı tedbir, reform ve yasalardaki ilerlemelerin tespit edilmesi amacıyla “Aylık İzleme Raporu” hazırlar ve ilgili ayı takip eden ayın ilk haftası Türkiye Cumhuriyeti Teknik Heyetine sunulmak üzere Türkiye Cumhuriyeti Kıbrıs İşleri Koordinatörlüğüne gönderir.

5. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkezi İdareleri ve Bağlı Kurum ve Kuruluşlarında geçici süreli personel dahil olmak üzere yeni istihdam edilecek toplam personel sayısı, 2022 yılı için bir önceki yılda ayrılan personel sayısını geçemez. İstihdamda ihtiyaç analizlerine göre daha fazla personel açığı olan yerlere öncelik verilir. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip bir (1) ay içerisinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkezi İdarelerinde ve Bağlı Kurum ve Kuruluşlarında istihdam edilebilecek personel sayılarının tespitine ve izlenmesine ilişkin olarak iki ülke Teknik Heyet Başkanları arasında Mutabakat Zaptı imzalanır.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Teknik Heyeti tarafından, ay içindeki gerçekleşmeler Aylık Personel Bildirim Tablosu”nda düzenlenir ve izleyen ayın ilk haftası Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği KEİ Ofisine iletilir. KEİ Ofisi ilgili tabloyu, Türkiye Cumhuriyeti Teknik Heyetine sunulmak üzere Türkiye Cumhuriyeti Kıbrıs İşleri Koordinatörlüğüne gönderir.

6. Türkiye Cumhuriyeti Teknik Heyeti, hibe ve kredi kullanımına yönelik değerlendirmesinde “Aylık İzleme Raporu” ve Aylık Personel Bildirim Tablosu”nu dikkate alır.

7. Reformları desteklemek için ayrılan “Reform Destekleme Ödeneği “, reformların finansmanında, özelleştirme uygulamalarında veya reformların tamamlanması şartına bağlı olarak bütçe açığı için kullanılır. Kamu kurumlarında yapılacak reformlar kapsamında Reform Destekleme Ödeneği, kredi teminatı olarak kullanılabilir. Uygulamaya ilişkin usul, Türkiye Cumhuriyeti Teknik Heyeti tarafından belirlenir.

8. Türkiye Cumhuriyeti Teknik Heyetince yapılacak değerlendirme neticesinde belirlenen hibe ve krediler, mali ve teknik gerekler ile İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşmasına uygun şekilde Türkiye Cumhuriyeti Teknik Heyetinin ödenek teklifine istinaden Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı’nın onayı üzerine Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine aktarılır.

9. Yürütülen proje ve faaliyetler ile diğer giderlerin devamının sağlanması amacıyla, 2023 yılı İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması imzalanıncaya kadar işbu Anlaşma kapsamında harcanmayan kısımlarının kullanılmasına devam olunur. Söz konusu tutarın kullandırılma süresi her halükarda işbu Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yılı geçemez.

10. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde eğitim kampüsü ve akademik birimleri olan Türkiye Cumhuriyeti Devlet Üniversiteleri, bahsi geçen kampüs ve akademik birimlere cari ve yatırım giderleri kapsamında kendi bütçelerinden kaynak aktarabilir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetindeki eğitim kampüsü ve akademik birimlerine ilişkin olarak yükseköğretim kurumları bütçelerinde tefrik edilen ödenekler, bütçelendiği tertiplerden tahakkuka bağlanarak ilgili kampüs ve akademik birim hesabına aktarılmak suretiyle kullanılır.

11. İşbu Anlaşma kapsamındaki projeler ve işbu Anlaşmanın I. maddesindeki gelir artırıcı ve gider azaltıcı tedbir, reform ve yasalardaki ilerlemeler ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti ekonomisinin gidişatı Türkiye Cumhuriyeti Kıbrıs İşleri Koordinatörü ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Başbakanlık Müsteşarı başkanlığında Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip ilk üç ay içerisinde aylık, kalan sürede üç ayda bir yapacakları gözden geçirme toplantılarında değerlendirilir.

12. İşbu Anlaşma, tarafların kendi mevzuatları uyarınca yasal işlemleri tamamladıklarını belirten son bildirim tarihinden itibaren yürürlüğe girer. İşbu Anlaşma, iki asıl nüsha olarak 14/4/2022 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır.

-Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İşbirliği Çerçeve Belgesi

Anlaşmayla birlikte imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ve KKTC İşbirliği Çerçeve Belgesi”nde “Küresel eğilimler, Türkiye ve KKTC’nin karşılıklı önemi, TC-KKTC ortak vizyonu, iş birliği alanları, KKTC Sektörel reform alanları, politika ve eylemi planı, takvimler, İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması Usul ve Esasları, hibe yardımları, proje detayları” gibi başlıklar yer alıyor.

-Eylem Planı

Eylem planına göre, kamu yönetiminde reform yapılacak. KKTC’de Başbakanlık, Türkiye’de Teknik Heyet sorumluluğunda Mayısta başlayacak çalışmanın ağustosta tamamlanması hedefleniyor.

İdari reform başlığı altında belediyelerde nüfus sayısı, nüfus yoğunluğu, yüz ölçümü, kalkınmışlık düzeyi ve yaşama alanları göz önünde bulundurularak optimum belediye ölçeği esasına göre belediye sayısı belirlenecek ve belediyelerin yetki ve görevleri bir bütün olarak yeniden düzenlenecek. Belediyelerde iç denetim sistemi oluşturulacak, belediye meclisinin yetki ve görevleri güncellenecek ve denetim yetkisi güçlendirilecek.

Din hizmetlerinin devletin bizzat asli görev ve denetim alanı içine alınarak devlet tüzel kişiliği içinde Din İşleri Başkanlığı’nın yeniden düzenlenerek din hizmetlerinin tamamında gözetim ve denetim yetkisine sahip bir şekilde din hizmetlerinin yürütülmesi sağlanacak. KKTC’de Başbakanlık, Türkiye’de Din İşleri Başkanlığı’nın sorumluluğunda yürütülecek bu çalışma mayısta başlayacak, kasımda tamamlanacak.

Sendikal faaliyetler dışında sendikaların kuruluş amaçlarını aşan siyasi, ideolojik faaliyette bulunmamalarına ve sendikal ayrımcılığı önlemeye yönelik mevzuat düzenlemeleri de dahil gerekli tedbirler alınacak.  Mayısta tamamlanması öngörülen bu konudan, her iki ülkenin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlıkları sorumlu.

TC Teknik Heyeti ve Cumhuriyet Meclisi sorumluluğunda haziran ayına kadar, yasama faaliyetlerinin etkinliğini arttırmak üzere Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulunun işleyişini daha verimli hale getirecek toplantı ve karar alma süreçleri de dahil iyileştirici düzenlemeler yapılacak.

Toplantı ve gösteri yürüyüşü yapma hakkının kullanımına ilişkin kurallar ile bu hakların kullanımının aşımı suretiyle özel kişi ve/veya kamuya ait mallara verilen zararın tazmini düzenleme altına alınacak. Bu konudan her iki ülkenin İçişleri Bakanlıkları sorumlu kılındı.

Türkiye’de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; KKTC’de Başbakanlık ve Maliye Bakanlığı sorumluluğunda kamu personel rejimi ve emeklilik sisteminin gözden geçirilerek, analizler çerçevesinde gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacak.

KIB-TEK’in mali yapısı güçlendirilecek şekilde yeniden yapılandırılacak. Bu hedeften Türkiye’de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, KKTC’de Maliye Bakanlığı sorumlu.

Yıl sonuna kadar yapılacak düzenlemeyle tüm işletmeler ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorunda olacak.

TC Teknik Heyeti ve KKTC Başbakanlığı sorumluluğunda, Basın ilan Kurumu’nun tecrübe ve bilgi birikimi KKTC‘ye aktarılacak ve medya destek sistemi de dahil olmak üzere basın mevzuatı güncellenerek güçlendirilecek.

Diğer bazı politikalar şöyle:

“Toplu iş sözleşmeleri süre bitiminden sonra otomatik olarak uzamayacak şekilde yeniden düzenlenecek.

Tüm maaş ödemelerinden vergi ve primlerin tahsil edilmesi sağlanacak.

Kasıma kadar Maraş’ın günlük kullanıma hazır hale getirilmesi için gerekli tüm altyapı ve imar işleriyle diğer hizmetler tamamlanacak.

KKTC’nin kendine özgü dikkate alınarak iki ülke sigortacılık mevzuatının birbiriyle uyumu sağlanacak.

Milli para olan Türk Lirası’nın ve milli ödeme sistemlerinin kullanımı yaygınlaştırılacak. Temassız kart kullanımı KKTC’de yaygınlaştırılacak.

Mülkiyet edinilmesindeki kısıtlamalar azaltılacak. TC yurttaşlarının KKTC’de gayrimenkul edinimindeki sınırlamalar yatırımı kolaylaştıracak şekilde iyileştirilecek.

Teknoparklar kurulacak.

E-ticaret alanında iş birliği yapılacak.

Kayıt dışı istihdamla mücadele planı hazırlanacak.

Turizmde istatistik sistemi kurulumuna destek verilecek.

KKTC elektrik sektörü yeniden yapılandırılacak; üretim iletim dağıtım ağı iyileştirilecek.

Ülkenin maden potansiyelinin değerlendirilmesi ve ekonomiye kazandırılması amacıyla KKTC Jeokimya ve Agrega Kaynak Planlama Projesi ve Bakır Madenciliği Çalışması benzeri projeler gerçekleştirilecek.

KKTC‘nin ihtiyaç duyduğu liman altyapıları ile ilgili yürütülecek çalışmalara katkı sağlanacak.

KKTC Kültür Varlıkları Envanteri Projesi tamamlanacak.

Türkiye ile KKTC arasında mobil iletişimin kesintisiz ve ekonomik sürdürülmesine ilişkin sürdürülmesine ilişkin düzenlemeler yapılması hedefiyle ilgili firmalar nezdinde tarife ücretleri üzerinden düzenleme yapılarak farkın kaldırılması sağlanacak.

KKTC ile yürütülen e-devlet ve dijital dönüşüm projelerine ilişkin süreç hızlandırılacak, iş birliği arıtılarak devam ettirilecek.

İki ülke arasında ortak tarih, kültür ve din bağlarından güç alarak mevcut dini hizmetlerin geliştirilmesi hedefiyle Din İşleri Başkanlığı’nın kurumsallaşması noktasında destek sağlanacak.  Din hizmetlerinin kurumsal bir çerçevede, tek çatı altında, devlet tüzel kişiliği içerisinde daha etkin bir biçimde verilmesi sağlanacak.

Yeni Girne Hastanesi’nin Ocak 2023’e kadar tamamlanmasının ardından donanım desteği verilecek; 500 yataklı yeni Lefkoşa Hastanesi Ocak 2024’e kadar yapılacak.

KKTC’de yapı denetim sistemi geliştirilecek.

Cumhurbaşkanlığı ve Cumhuriyet Meclisi hizmet binaları yapımına yönelik iş birliğine devam edilecek.

-Anlaşmanın usul ve esasları

Türkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin iktisadi, idari, mali ve sosyal kalkınmasına katkı sağlamak amacıyla şu politika alanlarındaki kredi ve hibe nitelikli yardımları uygulamak hususunda mutabık kalındı:

“a) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kamu bünyesindeki kurum ve kuruluşların kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi,

b) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bütçe açığının giderilmesi,

c) Savunma sektörünün sürdürülebilirliğinin sağlanması,

d) Ekonomi, sanayi ve ticaretin geliştirilmesi,

e) Çevre, kültür ve turizmin korunması ve geliştirilmesi,

t) Sivil toplumun desteklenmesi,

g) İstihdam, sağlık, sosyal politikalar, eğitim, yükseköğretim ve insan kaynaklarının geliştirilmesi,

h) Ulaştırma ve enerji altyapısının geliştirilmesi,

i) Tarım ve kırsal kalkınmanın geliştirilmesi,

j) İstatistik, bilişim ve teknoloji altyapısının geliştirilmesi.”

TAK/BRT